Biyolojik Çeşitliliğin Korunması Küresel Bir Sorumluluktur.

Küresel Tehditler ve Biyolojik Çeşitlilik Kaybı

Giriş

Biyolojik çeşitlilik, ekosistemlerin dayanıklılığı, çevresel sürdürülebilirlik ve insan yaşamı için kritik öneme sahiptir. Ancak, küresel ısınma, iklim değişikliği, çevre kirliliği ve aşırı tarım gibi insan kaynaklı tehditler, biyolojik çeşitliliği hızla azaltmaktadır. Bu sorun sadece türlerin yok olmasıyla sınırlı kalmayıp, ekosistemlerin bütünlüğünü ve işleyişini de tehdit etmektedir. Yapılan araştırmalar, dünya genelindeki biyolojik çeşitliliğin hızla azaldığını, karasal ve deniz ekosistemlerinin büyük ölçüde tahrip olduğunu ortaya koymaktadır.

Biyolojik Çeşitlilikte Küresel Kayıplar

Küresel düzeyde, karasal alanların %75'i insan faaliyetlerinin etkisi altında olup, bu durum biyolojik çeşitliliğin %70'inin kaybolmasına yol açmıştır. Özellikle tarım, ormansızlaşma ve kentsel gelişim, bu süreci hızlandıran başlıca etmenler arasındadır. Dünya Doğa ve Doğal Kaynakları Koruma Birliği'nin (IUCN) Kırmızı Listesi'ne göre, her yıl binlerce tür yok olma tehlikesiyle karşı karşıya kalmaktadır. Örneğin, Afrika'daki filler ve gergedanlar gibi büyük kara memelileri, aşırı avlanma ve habitat kaybı nedeniyle hızla azalmaktadır. Bu sadece Afrika'da değil, Güney Amerika'nın yağmur ormanlarından Asya'nın tropikal ekosistemlerine kadar tüm dünyayı etkileyen bir sorundur.

Biyolojik çeşitliliğin azalması sadece karasal ekosistemlerle sınırlı değildir. Deniz ve okyanuslardaki yaşam da büyük tehdit altındadır. Marmara Denizi'nde 2021 yılında yaşanan müsilaj (deniz salyası), deniz ekosistemlerinin ne kadar savunmasız olduğunu gözler önüne sermiştir. Denizlerin aşırı kirlenmesi, iklim değişikliğine bağlı olarak sıcaklıkların yükselmesi ve deniz asitlenmesi gibi faktörler, okyanuslardaki yaşamı ciddi şekilde tehdit etmektedir.

Türkiye'nin Biyolojik Çeşitliliği ve Koruma Çabaları

Türkiye, biyolojik çeşitlilik açısından oldukça zengin bir ülkedir. Akdeniz, Karadeniz, Ege ve İç Anadolu gibi farklı iklim ve ekosistemlerin birleşim noktasında bulunan Türkiye, yaklaşık 3.700 endemik bitki türü ile önemli bir biyolojik çeşitlilik merkezi olarak öne çıkmaktadır. Türkiye, küresel biyolojik çeşitlilik açısından kritik öneme sahip ülkelerden biridir ve bu nedenle biyolojik çeşitliliğin korunması konusunda özel sorumluluklar taşımaktadır.

Ancak, Türkiye'nin biyolojik çeşitlilik açısından mevcut durumu kaygı vericidir. Ülkede biyolojik çeşitliliği koruma çabaları, dünya ortalamalarının altında kalmaktadır. Türkiye'nin koruma altındaki alanları toplam ülke yüzölçümünün yalnızca %14'ünü kapsamaktadır, bu da biyolojik çeşitliliğin korunması için yeterli değildir. Dünya genelinde birçok ülke, 2030 yılına kadar kara ve deniz alanlarının en az %30'unu koruma altına almayı hedeflemektedir, Türkiye de bu doğrultuda çabalarını artırmalıdır.

Koruma Alanlarının Yetersizliği

Türkiye'deki önemli doğa alanlarının bir kısmı henüz tam anlamıyla koruma altına alınmamıştır. Özellikle ormanlık alanlar, sulak alanlar ve kıyı ekosistemleri, hızlı kentleşme ve plansız tarım faaliyetleri nedeniyle ciddi tehdit altındadır. Iğdır'daki Aras Kuş Cenneti, birçok göçmen kuş türüne ev sahipliği yaparken, bölgedeki su kaynaklarının azalması ve tarımsal baskılar nedeniyle tehdit altındadır. Benzer şekilde, Antalya'nın endemik bitki türleri, turizm ve şehirleşme baskıları nedeniyle büyük risklerle karşı karşıyadır.

Ekonomik ve Toplumsal Boyutlar

Biyolojik çeşitlilik kaybı, yalnızca çevresel değil, aynı zamanda ekonomik ve toplumsal etkileri de olan bir sorundur. Doğal kaynaklar, gıda üretiminden ilaç sanayisine kadar birçok sektörde önemli bir yer tutmaktadır. Ekosistem hizmetleri, insan refahı için vazgeçilmezdir. Örneğin, tarımın sürdürülebilir bir şekilde devam edebilmesi, sağlıklı toprak ekosistemlerine bağlıdır. Ancak, aşırı tarım uygulamaları toprak verimliliğini düşürmekte ve bu durum gıda güvenliğini tehdit etmektedir.

Türkiye'nin tarım sektöründe biyolojik çeşitliliği koruyarak ilerlemesi, ülkenin iklim değişikliği ile mücadelesinde kritik bir role sahiptir. Geleneksel tarım yöntemlerinin modern sürdürülebilir tekniklerle birleştirilmesi, hem biyolojik çeşitliliğin korunmasını hem de tarımsal verimliliğin artmasını sağlayabilir.

Alınması Gereken Önlemler

Biyolojik çeşitliliğin korunması için acil ve etkili önlemlerin alınması gerekmektedir. Bu önlemler arasında:

1. Koruma Alanlarının Genişletilmesi: Türkiye'nin koruma altındaki alanlarını artırarak, biyolojik çeşitliliği tehdit eden insan faaliyetlerini sınırlandırması gerekmektedir. Bu bağlamda, UNESCO tarafından belirlenen biyosfer rezervleri ve doğal miras alanları gibi uluslararası standartlara uygun koruma programları uygulanabilir.

2. Ekosistem Restorasyonu: Ormansızlaşmış alanların yeniden ağaçlandırılması, bozulan sulak alanların restore edilmesi gibi ekosistem restorasyonu çalışmaları, biyolojik çeşitliliği yeniden canlandırmak için önemlidir.

3. Toplumsal Farkındalığın Artırılması: Bireylerin ve toplumların biyolojik çeşitliliğin korunmasına katılımı artırılmalıdır. Eğitim ve farkındalık kampanyaları, toplumun bu konuda daha duyarlı olmasını sağlayabilir. Sürdürülebilir tarım ve su kullanımı, toplumsal farkındalığın önemli bir parçasıdır.

4. Yasal Düzenlemeler ve Denetimlerin Güçlendirilmesi: Biyolojik çeşitliliğin korunması için daha sıkı yasal düzenlemeler ve etkili denetim mekanizmaları gereklidir. Çevre koruma yasalarının uygulanması ve biyolojik çeşitliliği tehdit eden faaliyetlerin önlenmesi, devletin öncelikleri arasında yer almalıdır.

Sonuç

Biyolojik çeşitliliğin korunması, iklim değişikliği ile mücadelede ve ekosistemlerin sürdürülebilirliğinde temel bir unsurdur. Türkiye ve dünya genelinde, biyolojik çeşitlilik kaybını durdurmak ve ekosistemleri restore etmek için daha güçlü politikalar ve eylemler gerekmektedir. Biyolojik çeşitliliğin korunması, sadece çevresel sürdürülebilirliği değil, aynı zamanda ekonomik kalkınmayı ve insan refahını da güvence altına alacaktır. Hem devletlerin hem de bireylerin bu konuda sorumluluk alması ve birlikte hareket etmesi, biyolojik çeşitliliğin geleceği için hayati öneme sahiptir.