Kırşehir'de Geleneksel El Sanatları ve Giyim

Kırşehir’in geleneksel el sanatları ve giyimi, zengin bir tarihsel ve kültürel mirası yansıtır. Halıcılık, Kırşehir’in geçmişten günümüze uzanan köklü bir geleneğe sahiptir. Renkler ve desenler, yerel estetiği ve kültürel temaları yansıtırken, değişen malzemeler ve teknikler, modernleşen dünyaya uyum sağlama çabasını gösterir. Mucur halıları ise özellikle desen çeşitliliği ve doğal malzemelerle öne çıkar; geleneksel motifler bu halılarda dikkatle korunmuştur.

Taş işleme sanatı, Kırşehir’de sanayileşme ve turizmin etkisiyle yeniden canlanmış ve geleneksel tekniklerin modern üretimle birleştiği bir alan haline gelmiştir. Bu sanat dalı, hem yerel hem de uluslararası pazarda değer kazanmaktadır.

Giyim ise, geleneksel kıyafetlerin, kültürel kimliği ve sosyal yapıyı yansıttığı bir alandır. Kadın ve erkek giysileri, tarih boyunca süregelen gelenekleri ve estetik anlayışları gözler önüne sererken, aynı zamanda bölgesel farklılıkları da sergiler. Özellikle işçilik ve kullanılan malzemeler, Kırşehir’in kültürel mirasını canlı tutar.

Bu bağlamda, Kırşehir’in geleneksel el sanatları ve giyimi, sadece estetik değil, aynı zamanda tarihsel ve kültürel bir derinlik de sunar.

1. Halıcılık:

Kırşehir’in halıcılık geleneği, XVII ve XVIII. yüzyıllara kadar uzanan köklü bir geçmişe sahiptir. Bu dönemde dokunan halılar genellikle "seccade" tipi olup, Gördes düğüm tekniğiyle hazırlanmıştır. Halıların renk paleti kırmızı, mavi, kahverengi, sarı, yeşil ve beyaz gibi canlı tonları içermektedir. Geleneksel Kırşehir halılarında sıkça rastlanan motifler arasında "gelin", "ağlatan" desenleri, çiçekler ve zikzak yaparak uzanan üçgenler bulunur. Mihrabın içi genellikle boş bırakılırken, kenarları "küpe" şeklinde kuşaklarla çevrelenir.

XIX. yüzyıldan itibaren Kırşehir halılarında bazı değişiklikler görülmüş olup, "gelin ağlatan" motifleri ve geometrik desenler ön planda yer almıştır. 1950 yıllarından itibaren ise halı üretiminde pamuk iplik ve sentetik boyalar kullanılmaya başlanmıştır. Günümüzde Kırşehir’in bazı köylerinde halı dokuma geleneği devam etmekte olup, halılarda kullanılan iplikler genellikle pamuk ve yündür.

Orhan Özer Koleksiyonu | 300 yıllık Mucur Halıları

Mucur Halıları:

Mucur’da halıcılık, XVII ve XVIII. yüzyıllara dayanan bir geleneğe sahiptir. Bu halılar genellikle seccade tipi olup, kök ve doğal boyalarla renklendirilmiştir. Halılarda sıkça görülen motifler arasında testere dişi renginde üçgenler, eve benzer motifler ve çok yapraklı top çiçekleri bulunur. Mucur halılarının geleneksel yapısı ve desenleri, 20. yüzyılın başlarına kadar korunmuştur. Günümüzde ise halı üretiminde sentetik boyalar ve pamuk iplikler kullanılmakta olup, seccade ve yastık halıları daha yaygın hale gelmiştir.

2. Taş İşlemeciliği:

Kırşehir’de taş işleme sanatı, 1944 yılına kadar dayanmaktadır. 1949 yılında Sanat Enstitüsü’nün öncülüğünde taş işleme makineleri kullanılmaya başlanmış, bu alanda önemli adımlar atılmıştır. Günümüzde Kırşehir’de taş işlemeciliği, turistik eşya üretimiyle kendini göstermektedir. Taş oymacılığı, Türk kültürünün zarif motiflerini yansıtan bir sanat dalıdır. 1955 yılında Orhan Baycan ve Adnan Özbey tarafından kurulan atölyeler, bu geleneğin modernize edilmesine öncülük etmiştir. Almanya’dan gelen Prof. Dr. Fritz Baade’nin Kırşehir’e armağan ettiği Terme taşı da bu kültürel zenginliğin bir parçasıdır. Taş işleme sanatı, günümüzde turistik eşya üretiminde önemli bir rol oynamaktadır.

3. Mahalli Kıyafetler:

Kadın Giysileri:

• Üç Etek: Bıçak burnu veya zincirli kumaşlardan yapılır. Üç parçalı olup, kenarları işlemeli veya düz olabilir. Kol ağızları düz veya listikli olabilir. Kuşağın altına sokularak kıvrılır.

• Kuşak: Üç eteğin üzerine bele bağlanır. Trablus kuşak, geniş tokalı ve deri, madeni kemerle kullanılabilir. Kuşak uçlarında püsküller bulunur.

• Şalvar (Don): Koyu renkli zemin üzerine küçük çiçekli ve kendinden yollu kadife kullanılır. Belleri uçkurlu, paça ağızları düğmeli veya lastikli olur.

• Yazma (Tülbent): Fesin üzerine değişik renklerde pullu veya oyalı yazma örtülür. Çene altından başa geçirilerek toka ile tutulur. Orta yaşlılar ve yaşlılar siyah tülbent de kullanır.

• Ayakkabı (Yemeni): Altı kösele, kıvrık uçlu ve alçak topuklu deri ayakkabıdır. Zenginler ve yaşlılar, topuklu ve iç içe iki ayakkabı giyerler. Ayağa işlemeli çorap giyilir.

• Gelinlik Entari: Keten kumaştan yapılır. Üzerine kuşak bağlanır ve fes ile birlikte tülbent ve poşi ile duvak şeklinde giyilir. Altın ve boncuklar süs olarak takılır.

Erkek Giysileri:

• Göynük: Genellikle keten veya ipekten yapılır. Zemin beyaz, gri veya siyah düz desenlidir. Yakasız ve uzun kolludur.

• Delme Yelek (Cemadan): Siyah, lacivert veya koyu yeşil çuhadan yapılır. Kolsuz ve düğmelidir. Göğüs üstü karın üstüne kadar açıktır.

• Şalvar: Kumaşı yelekle aynıdır. Uçkurlu ve astarlı olup, yandan cepli ve paça kısmı dardır.

• Kuşak: Beyaz yünden yapılır, bir ucu püsküllüdür. Şalvar ve gömleğin üzerinden bele bağlanır.

• Çorap: Beyaz yün çorap giyilir, şalvarın üzerine çekilir. Diz altından uçları püsküllü yün bağıyla bağlanır.

• Takılar: Erkeklerde boyunda muska veya murtlak, kuşak arasında tütün ve para kesesi, yelek üzerinde gümüş köstek ve saat bulunur. Kadınlarda ise gerdanlık, kolye, bilezikler, yüzükler ve küpeler takılır.